HISTORIA I KULTURA MACEDONII
Rzeczywiste początki naszej historii i kultury sięgają około 6.000 lat przed naszą erą. Najwcześniejsze ślady ludzkiej aktywności na terytorium dzisiejszej Macedonii przypadają na okres paleolitu. Powstawały pierwsze osiedla wzdłuż rzeki Bregalnicy i w Owczym Polu, pὀżniej wzdłuż rzeki Vardar i w Pelagonii. Przez tysiąclecia w Macedonii następuje znamienny i bogaty cywilizacyjny i kulturalny rozwὀj, w sensie materialnym i duchowym.
Lokacje archeologiczne
Z archeologicznego punktu widzenia, Macedonia jest jednym z bardziej atrakcyjnych miejsc w świecie, z autentyczną historią i kulturą. Ewidencja w Macedonii zawiera nad 4.500 znalezisk archeologicznych, ktὀre pochodzą jeszcze z czasὀw antycznych i z okresu Imperium Rzymskiego. Szczegὀlne znaczenie mają lokacje: Skupi i twierdza Skopsko Kale, w Skopje i okolicy, następnie Trebishnica, Sw. Erazmo, twierdza Ohridska Tvrdina, Plaoshnik, wczesnochrześcijańska bazylika we wsi Oktisi, w kotlinie w okolicy Ochryd –Struga, Heraklea Linkestis i Markowi Kuli w Pelagonii, Stobi w pobliżu miejscowości Gradsko, Isar i Bargala koło Shtipu, twierdza Kale w Strumicy, Vinichko Kale, Morodvis koło Kochani, Marvinci i Gevgeliski Rid, w Kotlinie Gevgelijsko-Valandovskiej i inne.
Na terytorium Macedonii zostało pobudowane wiele twierdz, wież i mostὀw, jeszcze od czasów Imperium Rzymskiego, Bizantyjskiego i Osmańskiego, ktὀre są dodatkowym świadectwem o życiu i kulturze na tym obszarze. Takie są na przykład: Twierdza Samuila w Ochrydzie, Markovi Kuli w Prilepie, Carevi Kuli w Strumicy, Kamienny Most, Twierdza Kale i Akwedukty w Skopju, średniowieczne wieże i mosty w Kratovie i inne.
Ludność i obyczaje
Na terytorium Macedonii jest około 35 mniejszych i większych miast, ktὀre mają swoją historię i kulturę. W miastach żyje większość ludności, a jedna trzecia – w wioskach i na obszarach wiejskich,ktὀrych jest około 1600. W większych miejscowościach znajdują się najczęściej obiekty przemysłowe kraju oraz instytucje i organizacje administracji państwowej. Na mniejszych i wiejskich obszarach ludność zazwyczaj zajmuje się rolnictwem, hodowlą bydła i tradycyjnymi pracami rzemieślniczymi. Dlatego Macedonia jest między innymi znana z produkcji zdrowej żywności, ekologicznej produkcji owoców i warzyw, produktów mięsnych i mlecznych oraz innych produktów żywnościowych niezbędnych na co dzień. Macedonia od dziesięcioleci jest znana na świecie z produkcji wysokiej jakości brandy i win gatunkowych.
Krzewienie oświaty
Można powiedzieć, że Macedonia jest kolebką słowiańskiego piśmiennictwa. Wszechsłowiańscy szerzyciele oświaty, Cyryl i Metody w 855 roku stworzyli pierwszy słowiański alfabet zwany głagolicą. Później rozwinęła się cyrylica, która dziś jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych, najczęściej używanych alfabetów na świecie.
Z Macedonii pochodzi i Gonxha Bojaxhiu, znana jako święta Matka Teresa, ktὀra urodziła się w Skopje w 1910 roku, a w 1979 roku otrzymała pokojową Nagrodę Nobla. Matka Teresa prawie całe swoje życie poświęciła, by pomagać i oświecać ubogich, co było w istocie jej misją do końca życia.
Architektura
Po okresie architektury antycznej intensywną działalność budowlaną można odnotować w okresie bizantyjskim, kiedy budowla św. Sofii w Stambule ustaliła kryteria we wszystkich miejscach pod dominacją Kościoła prawosławnego. W czasach Imperium Osmańskiego dominował wpływ architektury islamskiej, o czym świadczą liczne obiekty z tamtych czasów: łaźnie tureckie, meczety, bezisteny, handlowe części miast w tureckim stylu. Najpiękniejsze przykłady architektury miejskiej to obiekty z XIX i XX wieku. Miasta Krushevo i Kratovo w dużej części stanowią urbanistyczną całość, z zachowaną architekturą miejską z tego okresu, także w Bitoli, w części Skopja i starej części Ochrydu. W drugiej połowie XX wieku Macedonia podąża za trendami nowoczesnej architektury.
Religia
Prawie na całym terytorium Macedonii przeplatają się wschodnia i zachodnia cywilizacja, przeplatają się rὀżnorodne kultury ze swymi charakterystycznymi cechami. W ten sposὀb tworzą kalejdoskop historii, kultury, tradycji, zwyczajów, architektury, żywności itp, na które to najbardziej odczuwa się wpływ Bliskiego Wschodu i wpływy śródziemnomorskie. Ta rzeczywistość stanowi funkcjonalną jedność przeciwieństw i zrównoważonego rozwoju, współpracy i koegzystencji wszystkich grup etnicznych na terytorium Macedonii. W wielu miastach często spotyka się cerkwie, kościoły i meczety. Większość ludności należy do wyznawcὀw religii prawosławnej (65%). Na drugim miejscu,pod względem liczebności, jest ludność religii islamskiej (33%). Inni to katolicy, protestanci, ateiści i członkowie innych religii.
Cerkwie i monastery
W Macedonii istnieje ponad 950 cerkwi i monasterὀw, na powierzchni ponad 150.000 metrów kwadratowych, które są zdobione licznych freskami (około 22.500) ikonostasami (240), baldachimami, archiepiskopskimi ołtarzami, tronami, rzeźbami w drewnie i muralami. Wspomnijmy, że tylko w Ochrydzie i jego okolicach są dokładnie 364 cerkwie. Najstarsza cerkiew pochodzi z XII wieku, zbudowana w 1171 w pobliżu jeziora Prespa, na drodze Bitola-Resen. Kolejną najstarszą cerkwią jest "Święty (Sveti) Gjorgji", która znajduje się w miejscowości Staro Nagorichane, przy drodze Kumanovo-Kriva Palanka. Została ona zbudowana na pozostałościach starszej świątyni, która miała kształt bazyliki z czasów bizantyjskich i cesarza Romana IV Diogenesa, która z kolei została odnowiona przez króla Milutina w XIV wieku.
Meczety (meczet – dżamija)
W Macedonii jest około 600 meczetὀw, z ktὀrych najbardziej znane są z XV i XVI wieku. Meczety Jaja–paszy, Isa-bega, Mustafa-paszy i sułtana Murata znajdują się w Skopje. Szaren (kolorowy) meczet, Saat meczet w Tetowie, Isak meczet, Hajdar Kadi-Pasza i meczet Jeni w Bitoli, Czarshi meczet w Prilepie- Saat meczet w Gostiwarze, a w Ohridzie znajdują się Hajati Baba-teke i meczet Ali-paszy. Wszystkie mają najczęściej kwadratową podstawę i krużganek. Pokryte są kopułami lub drewnianą konstrukcją dachową i stanowią formę turecko – osmańskiej szkoły.
