Kruşevo’ya eşsiz paronamik görüntü
Kruşevo panoraması sayısız pencere, balkon ve çatıdan ibaret büyük entegral ön cepheye benziyor. Şehir tipik amfi konumlu tek kentsel bütünlüğü oluşturuyor. Yelpaze fiyonumu var ve evler güneş ışınlaması ve görünüm konusunda bir birine engel teşkil etmiyor, alan ve peyzajla organik bağlıdırlar. Şehirle ilk temas, XVIII y.y. sonlarında ve XIX y.y. boyunca inşa edilen ve gerçek sanat eseri oluşturan, eski Kruşova evlerinin güzelliğiyle gerçekleşiyor.
Toşe Proeski Anıt Evi
Toşe Proeski (25 Ocak 1981 -16 Ekim 2007 yılı) kısa zaman içerisinde Makedonya’nın en ünlü ses sanatçısı oldu ve Balkan müzik sahnesinde de en büyük yıldızlardan biri oldu. 2004 yılında UNICEF tarafınca İyi Niyet Elçisi ilan edildi. Trafik kazasında hayatını kaybetti. Ölümünden sonra Makedonya’nın onursal vatandaşı ilan edildi. Doğum yeri Kruşevo 25 Nisan 2011 yılı Anıt-evi açtı ve kendisine var olan hörmeti gösterdi.
Yapı 870 metre karelik alanda Haç şeklinde beton ve camdan inşa edildi. Müzede çocukluk ve gençlik dönemine kronoloji bakış sağlanmıştır ve Toşe’nin sanat karyerinde ulaştığı zirve dönemi yanı sıra Proeski ailesinin sahipliğinde 350 otantik sergi eşyasıyla zenginleştirilmiş. Merkezi bölümünde tapınak, Toşe’nin dini eşyaları ve aşk, aile, dostluk konusunda yazıları yerleştirilmiştir. Müzede Toşe’nin doğal büyüklüğünde balmumundan yapılmış iki figür sergilenmiştir.
Bütün alan çağdaş teknik ile donatılmıştır, birkaç tanıtım noktada ise müzik efsanesi hakkında bilgi elde edilebiliyor. Yapı boyunca mesaj ve izlenimlerin yazılabileceği duvar inşa edilmiştir. Yapı, Kruşevo ve Makedonyuma güzel panoramalı birçok asma platform içermektedir.
İlinden Ayaklanması Müzesi ve Kruşevo Cumhuriyeti
Müze, 1903 yılında Kruşevo Cumhuriyeti’nin ilan edildiği, XIX y.y. ait eski şehir evinde yerleştirilmiştir. Müze 2 Ağustos 1953 yılında İlinden Ayaklanması ve Kruşevo Cumhuriyeti’nin 50. Yıl dönemi münasebetiyle açıldı. Müzede Nikola Karev, Pitu Guli’nin kullandıkları orjinel eşyalar, maketler, yazılar, Kruşevo Manifestosu, İlinden Ayaklanması ve Kruşevo Cumhuriyeti’yle ilgili yabancı basında yayımlananlar sergilenmiştir. Burada Türk askerinden şehre yapılan büyük insani ve maddi hasarlara ait bilgiler de yer alıyor. İlinden Ayaklanması süresince var olan kurşun dökümhanesine ait sergi 2003 yılında kuruldu. Burada ayaklanma sırasında kurşum dökmekte kullanılan orjinel nesneler sergilenmiştir.
Tsreşovo Topçe (kiraz ağacı topu) – Güçlü düşmana karşı savaş etme kararlılığının efsanevi sembolü. Ayaklanmadan kalan tek top, Sliva yerinde isyancılarla yaşanan ayaklanma sonrasında 1903 yılında Türk askerinden ele geçirilen toptur.
Halk Kurtuluş Savaşı Müzesi
İtaatsizlik süregenliği, tarihi kazanım
Müze Gumenye yerinde İlinden anıtının yakınlığında bulunuyor. 1988 yılında açılmıştır ve 1941-1945 yıllarında Halk Kurtuluş Savaşına tanıklık eden eşyalar sergilenmiştir. Müzede Ön duvarda, renklerin büyük ustası Borka Lazeski’nin eseri olan ve savaş dönemini konu eden duvar freski bulunuyor.
Makedonium
Devrimci Kruşevo’nun sanatsal ve tanıtıcı simgesi
Makedonium adıyla da bilinen İlinden anıtı Kruşevo ve Makedonya’da en büyük anıtlardan biridir. ASNOM oturumunun otuzuncu ve İlinden Ayaklanmasının 71. Yıldönemi münasebetiyle 2 Ağustos 1974 yılında açıldı. Gumenye yerinde Kruşevo yakınlığında bulunmaktadır. Makedon halkının özgürlük ve bağımsız devlet konusunda asırlık savaş ve eğilimini sembolize eden dört platformdan ibaret yapıdır.
Anıt 12 hektarlık alana uzanıyor ve en yüksek noktaya yerleştirilmiştir, deniz seviyesi 1.320 metre yüksekliğinde kümbettle bitiyor, buradan da dört tarafa Kruşevo, Sliva, Meçkin kamen ve Pelagoni’yaya muhteşem bakış sağlanmaktadır. Kümbet içi rölyefi, ebedi ateşli vitrajlar ve Toma Proşev’in ‘çok eski Güneş’ oratoryosu sesleri çok etkileyicidir.
St. Nikola Kilisesi
Kilisede sergilenen en eski ikonlar 1884 yılına aittir
Muazzam yapı – Büyüklüğüyle ve merkezi pozisyonuyla, kilise çarşı alanında hakim konumdadır
St.Nikola kilisesi Kruşevo merkezinde bulunuyor. 1903 yılında İlinden Ayaklanması sırasında şehrin büyük bir bölümüyle birlikte yanmıştır. Kısa bir zaman içerisinde, 1905 yılından 1907 yılına kadar daha küçük boyutta tekrar inşa edilmiştir. Yangında en güzel oyma ikonostasis de yanmış. Kilise ikonlarını, ikon ressamı Mihail oğulları Danail ve Nikola ile birlikte yapmıştır, ikonostasisi ise ünlü oymacılar Petre Filipovski- Garkata ve Dimitar Stanişev işlemişler.
Kilise, yükselen orta gemili, üç gemisel bazilikadır. Güney kısmında çan kulesi inşa edilmiştir, kuleye şehir saati yerleştirilmiştir. Kilise günümüzde etkindir ve büyük kültür-sanat değeri içeren çok sayıda ikonlarıyla caziptir. Girişi yanında soğuk sulu güzel halk çeşmesi var.
Gölde balık avı ve koruda gezi
Kruşevo Gölü zengin balık fonuna sahiptir (sazan, Çin sazanı,çamça, gökkuşağı ala balığı, inci balığı, kefal). Balık, haziran ayı balık üremesi dönemi hariç, yıl boyunca avlanabilir. Etrafı yeşillik ve ağaçlarla doludur ve muhteşem doğada yürüyüş ve gezi için mükkemel çevredir.
Kruşevo etrafında çam ve kayın ağaçlarından çember yayılmaktadır. Koru şehri doğal afetlerden koruyor ve Buşeva dağı eteklerinde kayın ağaçları ve meşe ağaçlarından ibaret ormanla devam ediyor. Ormanlar av hayvanlarıyla (geyik, yaban domuzu, ayı, kurt, tavşan, vaşak) ve kuşlarla (şahin,kartal,keklik)da zengindir. Dağcılar yıl boyunca vahşi ormanda kalabiliyor ve ekim ayından şubat ayına kadar spor avcılığı da mümkündür.
Eski şehir mimarisi
Kruşevo’da Rölyef koşulları ve inşaat kültürü, özel eski şehir mimarisinin gelişimine zemin hazırlamıştır. Günümüzde mimarisini eski asırlardan kalma eski evler ve aynı tarzda inşa edilmiş XX y.y. döneminin en yeni yapıları oluşturuyor. Şehir bir biri üstünde evlerden ibaret mimari amfi teşkil ediyor ve evlerin çardak ve balkonları şehre ve Pelagonya’ya doğru çevrilidir.
Kruşevo evleri, Kruşevo sakinlerinin yüksek standardı yanısıra pratik ve estetik değerlere sahip oluşları, yaşama kültürünün uzun geleneğ adet ve göreneklerin göstergesidir. Eski Kruşevo evlerinin iç bölümü resimli duvar ve tavanlardan ibarettir,misafir odaları ve çardakları flora ve fauna unsurlarıyla ve ev sahiplerinin portreleriyle çizilmiştir.
KRUŞEVO ETNO ŞEHİR
Bu gösteri , Çağdaş Kruşevo’nun 1903 yılı geleneği ruhunda misafirperverliğini yaşatmaya mükemmel olanak sunuyor. Şehrin sokaklarında insanlara komita, voyvodaö Türk askeri uniförm ve eski şehir kıyafatleriyle giyinmiştir.Kruşevo’nun bütün vitrinleri, reklemalrı, evlerin diş cepheleri etno tarzda olmakla halk kıyafetiyle giyinmiş satıcılar, kahveciler, lokantacılar bu havaya renk katıyor ve ilaveten zenginleştiriyor.
Komitler ve Türk askeriyle savaş simulasyonları düzenleniyor, İlinden ayaklanmasından orjinel dökümhanede kurşunlar yapılıyor, özgün eserler sergisi açılıyor ve hediyelik eşyalar satılıyor. Şehrin otantik görünümüyle bu “Türistik ayaklanma” döneminde Kruşevo şehrini ziyaret etmek çok ender bir yaşantı sunuyor.
HALK KIYAFETİ
Halk kıyafetleri süslenme şekli ve çok sayıda çeşitli giyim kuşam zenginliğiyle, asırlar süren Makedon halkı geleneğinin maddi kültürünün önemli bölümünü oluşturuyor. Halk kıyafetlerinin en basit süsleme şekilleri arasında yakın çevrede bulunan doğal malzemelerle (fesleğen, kadife çiçeği) süslemeler yer alıyor ve gelinler başında sarmaşık tacı veya buket çiçeği taşımaktadırlar. Makedon bayan kıyafetlerinin en belirgin süsleme şekli eski metal paralardan ibarettir ve bu belirti Makedon köylerinde mallların parasal takasının erken başlangıç dönemiyle bağlantılıdır.
Metal paralar ve ziynet örgü saçlara takılı kullanılıyordu, kumaş parçalara aplikasyonlu ve göğüste masiv süsler şeklinde balık sırtı gibi dizili kullanım şekli de belirgindir. Bu tür süslerin çoğu zanatçıların imalatıyla bağlantılıdır.
NAKIŞ
Makedon halk kıyafetinin ana özelliğini zengin ve geometrik şekiller, sırma ve örgülerdir, yanısıra metal, gümü boncuk ve doğa ürünlerinden yapılmış ziynettir. Bayan kıyafetlerinin süsleme özellikleri arasında en çok gömlek ve başörtüleri nin süslenmesi yer alıyor. Makedonya’nın genelinde nakş çeşitleri gelişim kaydediyormuş ve korunmuştur. Nakışlarda kırmızı renk hakimdir ve yeşil, sarı ve koyu mavi rengine de rastlanmaktadır.
Makedon nakışının özelliklerinden biri de yoğun nakışlanmış alanları, spesifik süslemeler ve motivlerdir. Makedon halk nakışları yaratıcıları-Makedon kadınının yaratıcı orjinelliğinin tanığıdır.
MAKEDON FOLKLORU - MÜZİĞİ
Makedon folklorunun en tanınmış unsuru danslardır ve Makedonya’nın hangi yöresine bağlı olduğuna göre adetler dans koreografisi ve tarzına yansımaktadır. Danslar genelde açık veya kapalıdır ve dansçılar el ele tutuluyor, omuz omuza, kemerlere, el altı veya elleriyle aşağıya doğru çevrilmiş şekilde oynanmaktadır. İlave adım ve hareket yapabilen dansın başında ve sonunda bulunan dansçılar hariç, kalan bütün dansçılar aynı şekikde dans ediyor. Danslar genelde sağa doğru hareket etmektedir oysa sola doğru da dans hareketleri mevcuttur.
En ünlü Makedon danslarının başında pravoto, payduşka, eleno mome, çupurliga adlı danslardır. Danslar ve Makedon müziği zengin ritim ve özellikle 2/4 ve 7/8 li tertiplerini içeriyor. Dansların çoğunda tempo değişimi var ve genellikle yavaş başlayarak tempo gittikçe hızlanmaktadır. Makedonların candan seslendirdikleri ünlü geleneksel şarkıları şunlardır: Kaleş (esmer) bre Ango, Sluşam Kay Şumat Şumite (Ormanların mırıltısını dinliyorum), Bilyana Platno beleşe (Bilyana bez yıkıyor), Dafino Vino Tsırveno (Dafino kırmızı şarap), Makedon Halkı, Makedon Toprağı ve çok sayıda diğer şarkılar.