Bitola
Hükümdarlara bağlı olarak şehrin birçok adı varmış. Şehrin Slavca adı – Manastır Keşişler topluluğunu belirtmek için orta çağ döneminde kullanılan “obitel” kelimesinden kaynaklanıyor. Türk idaresi tarafınca XVI ve XVII yçyç döneinde şehir Manastır veya Toli Manastır olarak adlandırılmaya başlamıştır. Şehrin adını,Türklerin bölgeye geldiği dönemde, Manastır ve çevresinde yetmiş kilise ve manastırın varlığına dair efsane neticesinde aldığına dair tahminler mevcuttur. Büyük gezgin Evliya Çelebi’nin anlattığına göre bu bölgede Büyük İskender döneminde bile büyük manastır varmış ve ona göre bizzat yer de adını kazanmıştır.
Burada, Kırçova ve Mariovo yörelerine doğru bölgesel yollar da önemlidir. Manastır içinden Köprülü ve Pirlepe’den demir yolu hattı geçer ve Yunanistan’a Lerin, Voden ve Selanik’e devam eder.
Günümüz Manastır VI y.y. sonunda kurulmuştur. XI y.y. sonlarına doğru şehir semti statüsünü kazandı. Şehir eski dönem antik şehri Herakleya (Bugünkü Manastır’ın iki kilometre güneyinde) yakınlığında gelişiyormuş. Bu semt Güney Pelagonibölgesi için iktisadi, kültür ve trafik merkezini oluşturuyordu.
Balkan Savaşları ve Birinc Dünya Savaşı ardından Makedonya’nın bölünmesiyle Manastır iktisadi, idari-siyasi ve kültür fonksiyonlarından büyük bir bölümünü kaybediyor. İkinci Dünya Savaşından sonra şehir tamamıyla ahali ve iktisadi yenilenme yaşadı. Manastır’ın nüfusu 1953 yılında yaklaşık 40.000 olmakla 2002 yılında nüfusu 80.000’dir.
Yoğun gelişmiş tarım (buğday kültürü, şeker pancaru, tütün) ve hayvancılık alanında yerleşen Manastır, Pelagonya bölgesinin ve bütün ülkenin önemli sanayi-zirai merkezini oluşturuyor. Manastır’da çok sayıda zirai sanayi kapasite yerleştirilmiştir, bunlardan bazıları tektir ve Makedonya için stratejik önem taşımaktadır. Zirai sanayiden madda şehrin iktisadi bünyesinde madencilik ve elektrik enerji üretim (TE Manastır I,II,III), tekstil sanayisi, inşaat malzemesi sanayisi, tütün işletme sanayisi, elektrosanayisi önemli yere sahiptir.
ŞİROK SOKAK
Manastır şehrinde ilk konsolosluk 1851 yılında Austurya-Macaristan İmparatorluğu tarafınca tıpkı Şirok Sokak (geniş sokak) açıldı. Manastır’da ilk konsolosluk 1851 yılında dönemin Austurya-Macaristan İmparatorluğu tarafınca tıpkı Şirok Sokak’ta kuruldu. Bundan sonra Manastır’da Büyük Britanya, Fransa, Bulgaristan, Sırbistan, Romanya, Rusya, İtalya vb.konsolosluklar kurdu. Şirok Sokak’ta ilk ışıklar 24 Aralık 1924 yılında saat 17 de Subaylar Evi ve Saat Kule üzerindeki karanlığı aydınlattı. O zaman ışıklar altında ilk sefer konsoloslar ve Manastır sakinleri geziye (korzo) çıktı. O dönemde Şirok Sokak’da çok ünlü şirket temsilcikleri, prestijli lokantalar, tatlıcılar, Fransa Banka şubes vb. yerleşmiş bulunmaktaydı. İlk Konsolosluklar dönemi çoğu yazar ve şaire ilham kaynağı oldu ve konsoloslar, faytonlar, piyano, tanınmış işkembe çorbası, Ulah mahallesi, sarı evler ve aşklar şiirlere konu oldu. Edebiyat kaynaklarında dünyada hiçbir diğer şehir hakkında Manastır kadar yazılan 500’ün üzerinde şiire rastlanmamaktadır.Manastırlıların kentlerinin tekrar konsolosluklar şehri olması talebi Makedonya’nın bağımsızlığına kavuşmasıyla gerçekleşiyor. Bağımsız Makedonya’da ilk konsolosluk açan Fransa olmuştur, ardından Türkiye, Büyük Britanya ve Rusya konsolosluk temsilciliği açmıştır.
Saat Kule
Manastır şehrinin en belirgin özelliklerinden biri Saat kulesidir.Şehrin tam merkezinde bulunuyor ve şehir saati yüksekliği ile mekanda hakim bir konuma sahiptir ve saatleri vurgulayan müzik yayınlamaktadır. İnşaatı hakkında belgelerin bulunmamasına rağmen, Türklerin hakimiyeti döneminde XVI y.y.’da Yeni Camiyle birlikte inşa edildiği düşünülmektedir. Saat Kule 33 metre yüksektir ve kare zeminde, taş blokların bağlanması malzemesinde kuvveti sağlamak maksadıyla 60.000 yumurtanın kullanıldığı öne sürülmektedir.
Kule’nin kuzey tarafında yarım yuvarlak giriş var ve iç spiral taş basamaklar mevcuttur. Üç kata bölünmüştür, en üst katta her dört yanda saatlerle mekanizma yer alıyor. En üst kat küçük bir kubbeyi oluşturuyor ve konsoloslar şehrine ve daha geniş yöreye müthiş panorama bakışı sunuyor. Kule etrafındaki park alanı Noel arifesinde vatandaşların toplandığı ve çimenler boyunca mumların yakıldığı yerdir.
İSAK CAMİSİ (1508)
Disk şeklinde altın kaplama levha Sultan Reşad V. tarafınca hediye edildi Tam adı İshak Çelebi İbn İsa Camisi, Manastır’ın en eski korunmuş camilerinden biridir ve Makedonya’da en tanınmış İslam dini kültür-tarihi yapılarından biridir. Cami yaklaşık 50 metre yüksekliğinde minaresiyle, Saat kule ve Büyük Bezisten karşısında hakim bir konuma sahiptir. Büyük avlusunda sandukaların barin şekliyle cazip birkaç mezar bulunuyor. Yeşilliklerle çevrili bu tek alanlık cami, kurucusu için gerçek istirahat yeri teşkil ediyor. Verandanın ana dekoratif unsurunu, özdeş sütun başı ile biten yüksek platforma yerleştirilen ve ortamda hakim olan dört sütundur. Ana giriş bölümünden zengin dekorasyonla süslü ibadetgaha giriliyor. Caminin ayrıcalığını, her bölümüne yansıyan renk ve şekil oyunudur.
St. DİMİTRİYA Kilisesi ( XIX y.y.)
Bu Kilise piskoposluk mabedi ve Makedonya’nın en büyük kiliselerinden biridir. Kilise 1830 yılında inşa edilmiştir, çanlar bölümü sonradan 1936 yılında inşa edilmiştir. Türk yasalarının çok yüksek binaların inşaatına izin verilmediği dönemde inşa edilmiştir ve dolayısıyla bu muhteşem yapının bir bölümü toprak içine inşa edilmiştir. Kilisenin iç bölümü muazzam süslenmiştir, iki sıra büyük altı sütun yer alıyor ve kiliseyi iki taraftan üç gemiye ayrılıyor ve merkezi bölümüen büyüktür. Üç gemisel bazilika şeklinde inşa edilmiştir, katların yanlarında galeriler var ve orada paraklisler (ibadetgahlar)bulunuyor. İkonostas sığ oymacılık ve altın kaplamalıdır, bitki ve hayvan canlılarından unsurlarla zengindir. Makedonya oymacıları tayfasından şimdilik bilinmeyen oyma ustaları tarafınca hazırlanmıştır. .
MANASTIR KURUMU VE MÜZESİ
Manastır’da “Kurum ve Müze”milli kurumu, kültür anıtı ilan edilen eski kışlanın binasında yerleştirilmiştir. Bu en önemli Makedon-Kültür anıtlarından biridir, sahip olduğu tarihi geçmişi, olaylar ve burada konaklayan şahsiyetler açısından heybetlidir. Bina 1848 yılında Manstır’ın yaşadığı büyük gelişim döneminde İdadiye okul binası olarak inşa edilmiştir, 1900 yılında Askeri Akademi Harabiyeye dönüşmüştür ve 1909 yılına kadar bu şekilde fonksiyon etmiştir. Manastır’ın ihtişamı ve şehrin farklı tarihi dönemleri kurum ve müzede yer alan doğal, arkeolojik, tarihi, etnoloji ve sanat sergileriyle yansıtılmıştır.
HERACLEA LYNCESTIS (M.Ö. IV y.y.)
Heraklea Linkestis Makedonya’nın antik şehirlerinin en meşhur olanlarından biridir ve Manastır kentinin yakınlarında bulunuyor.M.Ö. IV y.y. Filip II.Makedonyalı tarafından kurulmuştur. O dönem Makedonya’nın Linkestis bölgesinin (Günümüz Manastır ovası) kuzey batı sınrının gelişmiş askeri-stratejik merkezini oluşturuyordu.
Odönemn en önemli trafik kavşağını oluşturan Via İgnatsiya yolunda bulunduğundan, bölgenin en önemli istasyonu konumuna bürünüyor. Erken Hristiya döneminde piskoposluk merkezini oluşturuyordu. Herakleya’da onursal anıtlarla portiko keşfedilmiştir, ayrıca Roma banyosu, tiyatro, Vı y.y. Jüstiyan’ın kent çeşmesi, psikoposluk rezidansı, çok sayıda heykeller ve diğer cazip eşyalar bulunmuştur. Heraklea’da yaşam VI y.y. sonlanıyor ve günümüzde önemli arkeolojik mekanı ve çok sayıda kültür gösterisinin düzenlendiği yer oluşturuyor.